Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων

Κλίμακα: 3:1

Έρευνα: Ι. Σειραδάκης, Κ. Ευσταθίου, Μ. Αναστασίου

Σχέδιο & Κατασκευή: 3D Solidforms

Συλλογή Μουσείο Ηρακλειδών

Το εκτιθέμενο μοντέλο περιλαμβάνει εξαρτήματα, σύμβολα και γράμματα που είτε έχουν βρεθεί πάνω στα αυθεντικά θραύσματα, είτε βασίζονται σε επιστημονικές υποθέσεις, τις οποίες έχει αποδεχθεί η διεθνής επιστημονική κοινότητα.

Ο μηχανισμός ήταν τοποθετημένος μέσα σε ξύλινο, παραλληλεπίπεδο κουτί, με  δύο πόρτες και διαστάσεις περίπου (Π,Υ,Β) 15 x 30 x 10 εκατοστά.

Εσωτερικά, οι πόρτες ήταν καλυμμένες με μεταλλικές πλάκες που έφεραν χαραγμένες πληροφορίες για αστρονομικά φαινόμενα που σχετίζονται με τη λειτουργία του μηχανισμού.

Στα επάνω και κάτω μέρος της μπροστινής πλευράς, υπήρχαν επιγραφές αναφερόμενες σε ουράνια φαινόμενα, τα οποία συνέβαιναν σε συγκεκριμένες ημέρες του έτους. Αυτά τα αρχαία ημερολόγιανομάζονταν παραπήγματα και χρησιμοποιούνταν για να οργανώνουν εποχικές δραστηριότητες, όπως η γεωργία και η ναυσιπλοΐα.

Στο κέντρο της μπροστινής όψης βρίσκονται δύο ομόκεντρες κυκλικές κλίμακες:

Η εξωτερική έχει 365 υποδιαιρέσεις, όσες οι ημέρες του ηλιακού έτους, χωρισμένες σε δώδεκα σεληνιακούς μήνες με αιγυπτιακά ονόματα, αλλά με ελληνικούς χαρακτήρες.

Η εσωτερική κλίμακα έχει κι αυτή 365 υποδιαιρέσεις, χωρισμένες στους αστερισμούς του ζωδιακού κύκλου, όπως τους συναντά ο Ήλιος στη διάρκεια του χρόνου.

Στο κέντρο αυτών των κύκλων είναι τοποθετημένοι οι δείκτες του Ήλιου και της Σελήνης. Ο δείκτης της Σελήνης είχε στην άκρη του ένα μικρό σφαιρίδιο, μισό μαύρο και μισό άσπρο, για να απεικονίζει τις φάσεις της Σελήνης.

Ο χειρισμός του μηχανισμού ήταν σχετικά απλός: Ο χρήστης τοποθετούσε τους δείκτες σε ένα γνωστό γεγονός, όπως μια προηγούμενη έκλειψη. Εκκινώντας από αυτό, ο μηχανισμός υπολόγιζε μελλοντικά φαινόμενα, τα οποία εμφανίζονταν στο πίσω μέρος του μηχανισμού.

Στην πίσω πλευρά, διακρίνουμε δύο μεγάλες σπείρες:

Η πρώτη, στο επάνω μέρος είναι ο κύκλος του Μέτωνα. Πρόκειται για ένα ημερολόγιο 19 ετών, ή 235 σεληνιακών μηνών που επινόησε ο Μέτων, Αθηναίος μαθηματικός και αστρονόμος του 5ου αιώνα π.Χ., ο οποίος παρατήρησε ότι οι φάσεις της Σελήνης επαναλαμβάνονται στην ίδια θέση στον ουρανό και την ίδια ημερομηνία κάθε 19 περίπου έτη.

Μέσα σε αυτή τη σπείρα υπάρχουν δύο μικρότεροι δείκτες: Ο ένας δείχνει πότε γίνονταν οι στεφανίτες αγώνες, όπως τα Ολύμπια και τα Πύθια. Ο άλλος υποδεικνύει την προσθήκη μιας ημέρας κάθε 76 χρόνια ή κάθε τέσσερις κύκλους του Μέτωνα – μια διόρθωση που λέγεται Καλλίπεια.

Η δεύτερη σπείρα είναι ο κύκλος του Σάρου.

Αυτή αποτελείται από 223 υποδιαιρέσεις, δηλαδή 223 σεληνιακούς μήνες. Στο τέλος αυτής της περιόδου, οι εκλείψεις – είτε ηλιακές είτε σεληνιακές – αρχίζουν να επαναλαμβάνονται.

Οι περισσότερες από αυτές τις μέρες είναι λευκές – άρα δεν έχουμε φαινόμενα. Στις υπόλοιπες, κανείς μπορεί να παρατηρήσει σύμβολα ή γράμματα:

Σ για έκλειψη Σελήνης, Η για έκλειψη Ήλιου, Σ και Η μαζί, όταν μπορεί να συμβεί είτε το ένα είτε το άλλο.

Αν έχουμε και τα δύο γράμματα, τότε πρέπει να κοιτάξουμε την πρόσοψη του μηχανισμού για να καταλάβουμε ποιο φαινόμενο θα συμβεί, ανάλογα με τη θέση των ουράνιων σωμάτων.

Κάποια άλλα σύμβολα δείχνουν την ώρα της έκλειψης και τον αριθμό σειράς της μέσα στον κύκλο του Σάρου.

Τέλος, στο κέντρο αυτής της σπείρας υπάρχει μια μικρότερη κλίμακα που ονομάζεται  εξελιγμού, και αποτελείται από τους αριθμούς 0, 8 και 16, που μας βοηθούν να διορθώσουμε την ακριβή ώρα εμφάνισης μιας έκλειψης.

Ιωάννης Σειραδάκης | Κυριάκος Ευσταθίου | Μαγδαληνή Αναστασίου