Δια Κοίλης Οδός

Στο τέρμα της προέκτασης της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, εκατέρωθεν της χαράδρας που σχηματίζουν οι λόφοι των Μουσών και της Πνύκας, εκτεινόταν κατά την κλασική αρχαιότητα ο Δήμος Κοίλης. Ακριβώς την ίδια χαράδρα, διέτρεχε οδός, τα ίχνη της οποίας καθώς και των κατασκευών εκατέρωθεν αυτής, είναι και σήμερα ορατά.

Διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του Δήμου Αθηναίων: “Η οδός έχει ταυτισθεί με τη «δια Κοίλης οδό» στην οποία ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι είχε ταφεί ο Ολυμπιονίκης Κίμων, πατέρας του μαραθωνομάχου Μιλτιάδη. Ο δήμος της Κοίλης άκμασε κυρίως την κλασσική περίοδο (5ος-4ος αι. π.Χ.) και συνόρευε βόρεια με τον δήμο της Μελίτης, ανατολικά με το δήμο του Κολυττού, ενώ στα δυτικά και νότια προστατευόταν από το Θεμιστόκλειο τείχος. Ιδιαίτερο χαρακτήρα στο δήμο προσέδιδε η υπερτοπικής σημασίας οδός Κοίλης. Η οδός με αφετηρία το λόφο της Ακρόπολης διέσχιζε το δήμο και μέσα από τα Μακρά τείχη κατευθυνόταν στο λιμάνι του Πειραιά. Ο σημαντικός αυτός οδικός άξονας εξυπηρετούσε το διαμετακομιστικό εμπόριο και τον ανεφοδιασμό της πόλης σε περιόδους πολιορκίας.

Η αρχαία οδός, ακολουθεί το φυσικό ανάγλυφο της χαράδρας, με βαθιές αρματοτροχιές για την κίνηση των αμαξών, με εκτροπές, «ψαλίδια», για τις διασταυρώσεις και αγωγό ομβρίων που οριοθετεί την βόρεια πλευρά της. Η οδός Κοίλης ήταν διπλής κατευθύνσεως, με πλάτος από 8 έως 12 μέτρα και στην διαδρομή της μέσα από το λόφο των Μουσών και της Πνυκός, στον άξονα Ανατολής-Δύσης, διερχόταν από την πύλη του Διατειχίσματο, που ονομαζόταν «Δίπυλον υπέρ των Πυλών» και από μια δυτική πύλη του Θεμιστόκλειου τείχους. Το τμήμα της οδού που έχει αποκαλυφθεί φθάνει τα 500 μέτρα.

Κατά μήκος της οδού αναπτυσσόταν ο πυκνός πολεοδομικός ιστός της συνοικίας της Κοίλης, με λαξευτές κατασκευές που αποδίδονται σε δημόσια κτίρια, κατοικίες και καταστήματα.

Στο πλάτωμα που δημιουργείται στην σύγκλιση των λόφων Μουσών και Πνυκός τοποθετείται η αγορά του δήμου: πρόκειται για μια πλατεία που ορίζεται στις τρεις πλευρές της από μεγάλο δημόσιο αγωγό και από ευμεγέθεις λαξευτές διαμορφώσεις και κλίμακες εκατέρωθεν της οδού.

Στα δυτικά του χώρου, επί της σημερινής οδού Ανταίου, μια μνημειώδης κρήνη στοιχειωθετεί τη θέση της δυτικής πύλης και την πορεία της οδού ανάμεσα στα Μακρά τείχη. Με την κατασκευή του Δαιτειχίσματος (τέλη 4ου αι. π.Χ.), ο δήμος εγκαταλείφθηκε σταδιακά. Το πλάτος της οδού Κοίλης μειώθηκε από τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους και μέρος της καταλήφθηκε από τις ταφές του εκτεταμένου παρόδιου νεκροταφείου των ύστερων ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Τα ταφικά μνημεία και οι συστάδες των τάφων σηματοδοτούνται από επιτύμβιους κιονίσκους που φέρουν χαραγμένα τα ονόματα των νεκρών.”